Το ανακτορικό κέντρο στο Μοναστηράκι Αμαρίου

Ο αρχαιολογικός χώρος του Μοναστηρακίου εκτείνεται στην κορυφή και τις πλαγιές χαμηλού λόφου στην κοιλάδα Αμαρίου, μεταξύ του όρους Ίδη και του όρους Κέδρος. Στη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου, πραγματοποιήθηκαν ανασκαφές της θέσης από Γερμανούς αξιωματικούς/ αρχαιολόγους. Η θέση ανασκάφηκε συστηματικά πρώτη φορά το 1980 από την Επίτιμη Διευθύντρια της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ηρακλείου, Δρ. Αθανασία Κάντα. Το 1982-1984 πραγματοποιήθηκε ανασκαφική έρευνα Ελληνο-Ιταλικής  αρχαιολογικής αποστολής, υπό τη διεύθυνση του Επίτιμου Γενικού Διευθυντή Αρχαιοτήτων του Υπουργείου Πολιτισμού, Δρ. Γιάννη Τζεδάκι και του Καθηγητή του Πανεπιστημίου της Nάπολης, Federico II, Louis Godart. Η ανασκαφή συνεχίστηκε από την Επίτιμη Διευθύντρια της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ηρακλείου, Δρ. Αθανασία Κάντα.

Η πολύχρονη συστηματική ανασκαφική έρευνα έφερε στο φως εκτεταμένο οικισμό της Παλαιοανακτορικής περιόδου, που χρονολογείται στη ΜΜΙ-ΜΜΙΙΒ περίοδο (περ. 2000- 1700 π.Χ) και διαθέτει όλα τα χαρακτηριστικά ενός ανακτορικού κέντρου της εποχής, όπως μνημειακή αρχιτεκτονική, πολεοδομική οργάνωση, αρχεία σφραγισμάτων, εκτεταμένους εργαστηριακούς χώρους και αποθήκες, επίσημα διαμερίσματα, χώρους λατρείας και συλλογικής συνάντησης.

Τρία (3) κτιριακά συγκροτήματα έχουν ανασκαφεί έως σήμερα στο Μοναστηράκι.

Το Νότιο συγκρότημα ανασκάφηκε αρχικά από Ελληνο-Ιταλική αποστολή. Αποτελείται από πολλά δωμάτια. Σε δωμάτιο δίπλα στη νότια είσοδο του συγκροτήματος εντοπίστηκε το Πρώτο Αρχείο σφραγισμάτων. Η πρόσβαση στο δωμάτιο αυτό γινόταν μέσω μιας ράμπας. Έχει αποκαλυφθεί επίσης οδικό σύστημα. Σημαντικό εύρημα στο εν λόγω συγκρότημα αποτελεί πήλινο ομοίωμα ιερού.

Το Ανατολικό συγκρότημα περιελάμβανε ενενήντα (90) δωμάτια. Στο ισόγειο στεγάζονταν αποθηκευτικοί και εργαστηριακοί χώροι καθώς και χώροι λατρείας, ενώ στον όροφο υπήρχαν χώροι ενδιαιτήματος και διοίκησης. Στα βόρεια του Ανατολικού συγκροτήματος, έχουν αποκαλυφθεί ανοιχτοί χώροι και μαγειρεία. Το Δεύτερο Αρχείο σφραγισμάτων, που αποτελείται από περισσότερα από εννιακόσια (900) σφραγίσματα, εντοπίστηκε σε δύο δωμάτια του ορόφου. Και στο Ανατολικό συγκρότημα έχει εντοπιστεί δρόμος εν είδει ράμπας, που οδηγούσε στην κορυφή του λόφου και διασταυρωνόταν με άλλους δρόμους με κατεύθυνση Β-Ν.

Το Δυτικό συγκρότημα ανασκάφηκε αρχικά από Γερμανούς αξιωματικούς/αρχαιολόγους στη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και κατόπιν από την  Δρα. Αθανασία Κάντα. Η ανασκαφή έφερε στο φως μνημειώδες κτίριο με μεγαλιθική οδοντωτή πρόσοψη, χώρο τελετουργικού χαρακτήρα με κεντρικό πεσσό,  καθώς και είσοδο με λίθινες παραστάδες. Στο Δυτικό συγκρότημα εντοπίστηκε το Τρίτο Αρχείο σφραγισμάτων. Στα βόρεια και νότια του συγκροτήματος αποκαλύφθηκαν άνδηρα μεγάλων διαστάσεων καθώς και δύο αυλές.

Στο μεγάλο, ορθογώνιο πλάτωμα, στην κορυφή του λόφου υπήρχε Κεντρική αυλή. Οι αυλές αποτελούν χαρακτηριστικό στοιχείο των μινωικών ανακτόρων. Η πρόσβαση σε αυτή γινόταν από τα ΝΔ και τα ΒΑ. Από την Κεντρική αυλή ένας διάδρομος οδηγούσε στον Κόκκινο Χάρακα, τον βράχο που δεσπόζει στο κέντρο περίπου της θέσης. Στη ρίζα του βράχου υπάρχουν ίχνη κλιμακωτής πρόσβασης, ενώ στην ανατολική πλευρά του ανασκάφηκε σημαντικό σύμπλεγμα ιερού.

Η τελική καταστροφή του οικισμού προήλθε από σεισμό και πυρκαγιά στο τέλος της Παλαιοανακτορικής  (ΜΜΙΙΒ) περιόδου, γύρω στα 1700. π.Χ.

Βιβλιογραφία

Kanta, A., & Tzigounaki, A. (1996). La Bureaucratie palatiale: La naissance et Evolution d’ Un System de Pouvoir en Egee. Atti e Memorie Del Secondo Congresso Di Micenologia.  Incunabula Graeca, Vol. XCVIII, 2, Roma.

Godart, L., Kanta, A., & Tzigounaki, A. (2000). Les scellés de Monastiraki. Minoisch-Mykenische Glyptik: Stil, Ikonographie, Funktion. In Pini, I. (eds), V.  Internationales Siegel-Symposium Marburg, 23-25 September 1999, Berlin, pp. 95-96.

Kanta, A., & Tzigounaki, A. (2001). The Character of the Minoan Goddess. New Evidence From the Area of Amari. In Potnia, Deities and Religion in the Aegean Bronze Age. Proceedings of the 8th International Aegean Conference, Göteborg, Göteborg University, Aegaeum, Vol. 22, pp. 12-15.

Kanta, A., & Tzigounaki, A. (2001). Clay model of a two- storey shrine. In  Α.Karetsou, M. Andreadaki- Vlazaki and N. Papadakis (eds), Crete – Egypt. Three Thousand Years of Cultural Links. Herakleion- Cairo, 63- 64.

Kanta, A., & Marazzi, M. (2006). Monastiraki I: Monastiraki, a palatial Minoan center in the valley of Amari. Napoli- Heraklion.

Kanta, A. (2008). A Minoan Palace on the slopes of Mount Ida. CEM Università Degli Studi Suor Orsola Banincasa. Un Palazzo Minoico Alle Falde Del Monte Ida. Studio Preliminare Di Un Parco Archeologico a Monastiraki Nella Valle Di Amari – Creta. Napoli.

Kanta, A. (2012). Monastiraki ΙΙΑ: Monastiraki, Excavations of a Minoan Palatial Centre in the Amari Valley. The Archive Building and Associated Finds. Heraklion.

Kanta, A., & Marazzi, M. (2013). Monastiraki III: Studies of the Protopalatial Architectural Remains in Monastiraki (Amari Valley). The East Quarter of Monastiraki (Mon. East). Napoli- Heraklion.