Νεκροταφείο των Αρμένων

Το νεκροταφείο των Αρμένων εντοπίζεται περίπου 10 χλμ. νότια της σύγχρονης πόλης του Ρεθύμνου και εκτείνεται στην ανατολική πλαγιά του λόφου Πρινοκέφαλο. Η ανακάλυψη της θέσης του νεκροταφείου έγινε τυχαία το 1969, όταν μαθητές του γειτονικού χωριού Σωματά εντόπισαν κάποια αγγεία επιφανειακά, τα οποία είχαν απομακρύνει από τους τάφους μικρά ζώα (άρκαλοι). Το νεκροταφείο ανασκάφηκε συστηματικά από το 1969 υπό την διεύθυνση του Επίτιμου Γενικού Διευθυντή Αρχαιοτήτων του Υπουργείου Πολιτισμού, Δρ. Γιάννη Τζεδάκι. Οι τάφοι ήταν στην πλειοψηφία τους ασύλητοι. 

Το νεκροταφείο, που χρονολογείται στην ΥΜΙΙΙ Α –Β περίοδο ( περ. 1425- 1210 π.Χ) περιλαμβάνει συνολικά διακόσιους τριάντα έναν (231) θαλαμωτούς τάφους με δρόμο, λαξευμένους σε μαργαϊκό ασβεστόλιθο. Μπροστά από κάθε τάφο υπήρχε δρόμος εν είδει ράμπας ή κλίμακας που οδηγούσε στον θάλαμο. Η είσοδος του τάφου καλυπτόταν με λίθινη πλάκα ή φράγμα λίθων. Κάποιοι από τους τάφους έφεραν λίθινες επιτύμβιες στήλες.
Οι τάφοι ήταν οικογενειακοί. Οι νεκροί τοποθετούνταν είτε απευθείας στο δάπεδο είτε σε λάρνακες. Πριν από κάθε νέα ταφή εφαρμοζόταν η πρακτική της ανακομιδής των οστών.

Το νεκροταφείο οργανώνονταν σε τρεις (3) συστάδες τάφων, στα ανατολικά, τα δυτικά και τα νότια. Η Ανατολική συστάδα περιλαμβάνει εκατόν δεκαεπτά (117) τάφους σε πυκνή διάταξη. Η Δυτική συστάδα τάφων περιλαμβάνει σαράντα επτά (47) τάφους σε αραιή διάταξη και βρίσκεται στο υψηλότερο σημείο της νεκρόπολης. Η Νότια συστάδα είναι σχετικά απομονωμένη και περιλαμβάνει εξήντα επτά (67) τάφους. Κοντά στη Νότια συστάδα και προς τα βόρεια αυτής αποκαλύφθηκε τμήμα μινωικού δρόμου, που παρείχε πρόσβαση στη νεκρόπολη.

Στο εσωτερικό των τάφων εντοπίστηκαν συνολικά τριάντα δύο (32) πήλινες λάρνακες με γραπτό διάκοσμο καθώς και οχτακόσια (800) αγγεία. Μεταξύ των ταφικών αντικειμένων, συγκαταλέγονται επίσης πολλά χάλκινα εργαλεία και όπλα, λίγα κοσμήματα από χρυσό, φαγεντιανή και ημιπολύτιμους λίθους και τουλάχιστον εκατόν εξήντα (160) σφραγιδόλιθοι.
Τα ευρήματα από τους τάφους του νεκροταφείου των Αρμένων αντανακλούν τη σύζευξη μινωικών και μυκηναϊκών στοιχείων, η οποία είναι χαρακτηριστική μετά την πτώση των μινωικών ανακτόρων και την άφιξη των Μυκηναίων στην Κρήτη (1500-1450 π.Χ).

Βιβλιογραφία

Tzedakis, I., & Martlew, H. (1999). Minoan and Mycenaean flavours. Kapon, Athens.

Tzedakis, Y., & Martlew, H. (2007). A chorotaxia at the Late Minoan III cemetery of Armenoi. Krinoi kai limenes Studies in Honor of Joseph and Maria Shaw, 22, 68-72, 68- fig.8.1, 70-71.

Tzedakis, Y., Martlew, H. & Arnott, R. (2018). The Late Minoan III Necropolis of Armenoi (Vol. 1). ISD LLC, 1-17.

Papathanassiou, M., Hoskin, M. & Papadopoulou, H. (1992). Orientations of tombs in the Late-Minoan cemetery at Armenoi, Crete. Journal for the History of Astronomy, 23 (17), 45.

Papadopoulou, E. (1997). Une tombe à tholos ‘ intra muros’: le cas du cimetière MR d’Arménoi, in Driessen, Farnoux (eds) Actes de la table Ronde, Internationale organisee pal l’Ecole Francaise d’Athenes, (25-28 Mars 1991),  319-340.

Tzedakis, Y. & Kolivaki, V. (2018). Background and History of the excavation in Tzedakis et al (eds), The Late Minoan III Necropolis of Armenoi, Vol.1, 6, 8-9, 17.

Τζεδάκις, Γ. (1988). Δρόμος ΥΜΙΙΙ νεκροταφείου. Κρητική Εστία, Περίοδος Δ΄, Τόμος 2, Χανιά, 295, πίν. 2β.

Eillen Chappell & Steve Allender (2018). Site investigations of the Necropolis and its environs: The search for the town. In Tzedakis, Y., Martlew, H. & Arnott, R. (eds), The Necropolis of Armenoi III, Vol. 1, 32, 46-49.