Αρχαιολογικός Χώρος Αρμένων Ρεθύμνου

Το νεκροταφείο των Αρμένων εντοπίζεται περίπου 10 χλμ. νότια της πόλης του Ρεθύμνου και εκτείνεται στην ανατολική πλαγιά του λόφου Πρινοκέφαλο. Η ανακάλυψη της θέσης του έγινε τυχαία το 1969, όταν μαθητές του γειτονικού χωριού Σωματά εντόπισαν κάποια αγγεία επιφανειακά, τα οποία είχαν απομακρύνει από τους τάφους μικρά ζώα (άρκαλοι). Aνασκάφτηκε συστηματικά από το 1969 υπό την διεύθυνση του Επίτιμου Γενικού Διευθυντή Αρχαιοτήτων του Υπουργείου Πολιτισμού, Δρ. Γιάννη Τζεδάκι.

Οι τάφοι, που στην πλειοψηφία τους ήταν ασύλητοι, ήταν οικογενειακοί, και χρονολογούνται στην ΥΜΙΙΙ Α –Β περίοδο (περ. 1425- 1210 π.Χ). Πρόκειται για συνολικά διακόσιους τριάντα έναν (231) θαλαμωτούς τάφους με δρόμο, λαξευμένους σε μαργαϊκό ασβεστόλιθο. Ο δρόμος που οδηγούσε στον θάλαμο είχε τη μορφή  ράμπας ή κλίμακας. Η είσοδος του τάφου καλυπτόταν με λίθινη πλάκα ή φράγμα λίθων. Κάποιοι από τους τάφους έφεραν λίθινες επιτύμβιες στήλες. Οι νεκροί τοποθετούνταν είτε απευθείας στο δάπεδο είτε σε λάρνακες. Πριν από κάθε νέα ταφή εφαρμοζόταν η πρακτική της ανακομιδής των οστών.

Το νεκροταφείο οργανώνονταν σε τρεις (3) συστάδες τάφων, στα ανατολικά, τα δυτικά και τα νότια. Η Ανατολική συστάδα περιλαμβάνει εκατόν δεκαεπτά (117) τάφους σε πυκνή διάταξη. Η Δυτική συστάδα τάφων περιλαμβάνει σαράντα επτά (47) τάφους σε αραιή διάταξη και βρίσκεται στο υψηλότερο σημείο της νεκρόπολης. Η Νότια συστάδα είναι σχετικά απομονωμένη και περιλαμβάνει εξήντα επτά (67) τάφους. Κοντά στη Νότια συστάδα και προς τα βόρεια αυτής αποκαλύφθηκε τμήμα μινωικού δρόμου, που παρείχε πρόσβαση στη νεκρόπολη.

Στο εσωτερικό των τάφων εντοπίστηκαν συνολικά τριάντα δύο (32) πήλινες λάρνακες με γραπτό διάκοσμο καθώς και οχτακόσια (800) αγγεία. Μεταξύ των ταφικών αντικειμένων, συγκαταλέγονται επίσης πολλά χάλκινα εργαλεία και όπλα, λίγα κοσμήματα από χρυσό, φαγεντιανή και ημιπολύτιμους λίθους και τουλάχιστον εκατόν εξήντα (160) σφραγιδόλιθοι.
Τα ευρήματα από τους τάφους του νεκροταφείου των Αρμένων αντανακλούν τη σύζευξη μινωικών και μυκηναϊκών στοιχείων, η οποία είναι χαρακτηριστική μετά την πτώση των μινωικών ανακτόρων και την άφιξη των Μυκηναίων στην Κρήτη (1500-1450 π.Χ).

Βιβλιογραφία

Τζεδάκις, Γ. (1988). Δρόμος ΥΜΙΙΙ νεκροταφείου. Κρητική Εστία, Περίοδος Δ΄, Τόμος 2, Χανιά, 295, πίν. 2β.

Papathanassiou, M., Hoskin, M. & Papadopoulou, H. (1992). Orientations of tombs in the Late-Minoan cemetery at Armenoi, Crete. Journal for the History of Astronomy, 23 (17), 45.

Papadopoulou, E. (1997). Une tombe à tholos ‘ intra muros’: le cas du cimetière MR d’Arménoi, in Driessen, Farnoux (eds) Actes de la table Ronde, Internationale organisee pal l’Ecole Francaise d’Athenes, (25-28 Mars 1991),  319-340.

Tzedakis, I., & Martlew, H. (1999). Minoan and Mycenaean flavours. Kapon, Athens.

Tzedakis, Y., & Martlew, H. (2007). A chorotaxia at the Late Minoan III cemetery of Armenoi. Krinoi kai limenes Studies in Honor of Joseph and Maria Shaw, 22, 68-72, 68- fig.8.1, 70-71.

Tzedakis, Y., Martlew, H. & Arnott, R. (2018). The Late Minoan III Necropolis of Armenoi (Vol. 1). ISD LLC, 1-17.

Tzedakis, Y. & Kolivaki, V. (2018). Background and History of the excavation in Tzedakis et al (eds), The Late Minoan III Necropolis of Armenoi, Vol.1, 6, 8-9, 17.

Eillen Chappell & Steve Allender (2018). Site investigations of the Necropolis and its environs: The search for the town. In Tzedakis, Y., Martlew, H. & Arnott, R. (eds), The Necropolis of Armenoi III, Vol. 1, 32, 46-49.