Άποψη του εσωτερικού του ναού του Αγίου Ιωάννη.

Ανώγεια, ναός Αγίου Ιωάννη Προδρόμου και Εισόδια Θεοτόκου

Στη γειτονιά Καβαλαριά στο Αρμί των Ανωγείων βρίσκεται διπλός ναός αφιερωμένος στον Άγιο Ιωάννη Πρόδρομο και στη Θεοτόκο.

Αρχικά, κατά τον 14ο αιώνα οικοδομήθηκε μονόχωρος καμαροσκέπαστος ναός. Αργότερα ένας δεύτερος ναός προστέθηκε στη βόρεια πλευρά του αρχικού κτίσματος και το κτήριο επιμηκύνθηκε προς τα δυτικά. Ο αρχικός νότιος ναός είναι κατάγραφος, σε αντίθεση με τον μεταγενέστερο βόρειο ναό και τη δυτική προσθήκη, χώροι που έμειναν ακόσμητοι. Η διάνοιξη τόξων για την επικοινωνία μεταξύ των χώρων κατέστρεψε μέρος του τοιχογραφικού διακόσμου. Το εικονογραφικό πρόγραμμα του ναού περιλαμβάνει παραστάσεις από τον χριστολογικό κύκλο, παραστάσεις από τον κύκλο του Ιωάννη Προδρόμου, καθώς και μορφές Αγίων.

Βιβλιογραφία

Μ. Ανδριανάκης, Κ. Γιαπιτσόγλου, Χριστιανικά μνημεία της Κρήτης, Ηράκλειο 2012, σ. 296.

I. Spatharakis, Byzantine wall paintings of Crete, vol II. Mylopotamos Province, Leiden 2015, σ. 64-77.

Η Σταύρωση

Η παράσταση της Σταύρωσης τοποθετείται στο δυτικό τμήμα της καμάρας και είναι πολυπρόσωπη. Γύρω από τον Εσταυρωμένο εικονίζονται η Θεοτόκος και οι Μυροφόρες, ο απόστολος Ιωάννης, ο εκατόνταρχος Λογγίνος σε μικρότερη κλίμακα, δυο στρατιώτες που φέρουν κράνη και αλυσιδωτούς θώρακες: ο ένας λογχίζει τα  πλευρά του Ιησού και ο άλλος κρατά σπόγγο και δοχείο με ξύδι. Ενδιαφέρουσα λεπτομέρεια αποτελεί η προτομή της προσωποποίησης της Εκκλησίας που συγκεντρώνει σε δοχείο το αίμα του Ιησού.

Η Σταύρωση

Ο Λίθος.

Ο λίθος 

Η παράσταση αποδίδει τη στιγμή που οι μυροφόρες επισκέπτονται τον τάφο του Ιησού και τον βρίσκουν άδειο, ενώ ένας άγγελος τους αναγγέλλει την Ανάσταση.

Στο κέντρο της παράστασης κυριαρχεί ο καθιστός πάνω στον λίθο άγγελος, ο οποίος συνοδεύεται από την επιγραφή ΑΓΓΕΛΟ Κ[ΥΡΙΟ]Υ. Ο άγγελος στρέφεται στα αριστερά προς τις τρεις γυναίκες που τον πλησιάζουν, ενώ δείχνει προς τα δεξιά, στον άδειο τάφο. Στην γωνία κάτω δεξιά εικονίζονται σε μικρότερη κλίμακα οι στρατιώτες που έχουν αποκοιμηθεί. Φέρουν θώρακες και κράνη, κρατάνε λόγχες, ασπίδα, ξίφος. Η παράσταση επιγράφεται Ο ΛΙΘΟC.

Το τέμπλο

Στον ναό του Ιωάννη Προδρόμου σώζεται υψηλό, ξυλόγλυπτο τέμπλο.

Στα ζωγραφιστά θωράκια (ποδιές) της κατώτερης ζώνης αναπτύσσονται τα επεισόδια από τον κύκλο των Πρωτοπλάστων, από τη δημιουργία του Αδάμ και της Εύας ως την έξωσή τους από τον Παράδεισο. Τα θωράκια χωρίζονται από πεσσίσκους με γλυπτό φυτικό διάκοσμο. Ακολουθεί η ζώνη των δεσποτικών εικόνων, η οποία διακρίνεται  από τη ζώνη των ποδιών με ξύλινα ορθογώνια διάτρητα στοιχεία.

Ανάμεσα στις δεσποτικές εικόνες, κιονίσκοι και κιονόκρανα υποστηρίζουν ζώνη με πλούσιο ανάγλυφο φυτικό διάκοσμο, ανάμεσα στους ελισσόμενους βλαστούς προβάλλουν τερατικές και ανθρώπινες μορφές. Ακολουθεί η ζώνη του Δωδεκάορτου, δηλαδή τις 12 σημαντικότερες εορτές του λειτουργικού έτους, και μία ακόμα ζώνη με φυτικό διάκοσμο. Στην επίστεψη του τέμπλου δυο φτερωτοί δράκοι πλαισιώνουν ψευδοθυρεό. Πάνω από τον ψευδοθυρεό υψώνεται ο σταυρός με τον Εσταυρωμένο Ιησού και πάνω από τους δράκους τα λυπηρά, με τις μορφές της Θεοτόκου και του ευαγγελιστή Ιωάννη.

Το ξυλόγλυπτο τέμπλο στον ναό του Αγίου Ιωάννη.

Φωτογραφικό Υλικό